Marx İçin, Louis Althusser

Cevapla
Kullanıcı avatarı
kırmızı kedi
Forum Yöneticisi
Forum Yöneticisi
Mesajlar: 500
Kayıt: 18:31 02-Mayıs-2017

Marx İçin, Louis Althusser

Mesaj gönderen kırmızı kedi »

Resim

Sosyalist “hümanizm” gündemde.

Sosyalizmden (herkese emeğine göre) komünizme (her­ kese ihtiyacına göre) götürecek sürece girmiş olan Sovyetler Birliği, sloganı ilan etmektedir: Her Şey Insan Için. Yeni te­ malarda işlemektedir: Birey özgürlüğü, yasallığa saygı, kişi haysiyeti. Işçi partilerinde sosyalist hümanizmin gerçekleş­ tirdikleri kutlanmakta ve teorik tezler Kapital’de ve daha sık olarak da Marx’ın Gençlik Eserleri’nde aranmaktadır.

Bu tarihsel bir olaydır. Sosyalist hümanizmin komünist­ lerle sosyal­demokratlar arasında bir diyaloğu, hatta savaşı ve sefaleti reddeden bu “iyi niyetli” insanlarla daha geniş bir alışverişi mümkün kılacak kadar ikna edici ve çekici bir tema olup olmadığı sorusunu kendimize sorabiliriz. Günü­ müzde, Hümanizmin büyük yolu da sosyalizme götürür gi­bidir.

Aslında, devrimci mücadelenin hedefi her zaman için sömürünün sona ermesi ve dolayısıyla insanın kurtuluşu olmuştur. Ama, tarihsel olarak birinci evresinde, Marx’ın öngördüğü gibi, sınıf mücadelesi biçimini alması gereki­ yordu. Devrimci hümanizm, bu durumda, ancak bir “sınıf hümanizmi”, “proletarya hümanizmi” olabilirdi. Insanın sömürülmesinin sona ermesi, sınıf sömürüsünün sona er­mesi anlamına gelir. Insanın kurtuluşu işçi sınıfının kurtu­luşu ve her şeyden önce de proletarya diktatörlüğü yoluyla kurtuluşu anlamına gelir. Kırk yılı aşkın bir süreden beri, SSCB’de, “sosyalist hümanizm” kendini şahıs özgürlüğü te­ rimleriyle ifade etmeden önce, devasa mücadeleler aracılı­ğıyla, sınıf diktatörlüğü terimleriyle ifade etti.*

Proletarya diktatörlüğünün sonu SSCB’de ikinci bir tarih­ sel evre açtı. Sovyet yurttaşları şöyle diyor: Bizde uzlaşmaz sı­ nıflar kalmadı, proletarya diktatörlüğü işlevini yerine getirdi, devlet artık bir sınıf devleti değil, tüm halkın (her bir kişinin) devleti. Fiili olarak, insanlara SSCB’de artık sınıf farkı gözet­ meden davranılmaktadır, yani şahıs olarak. Sınıf hümanizmi terimlerinin yerine, ideoloji’de, sosyalist şahıs hümanizmi te­ malarının geçtiği görülmektedir.

On yıl önce, sosyalist hümanizm ancak tek bir biçimde mevcuttu: Sınıf hümanizmi. Bugün, iki biçimde mevcuttur: Proletarya diktatörlüğünün hâlâ hüküm sürdüğü yerlerde (Çin vs.) sınıf hümanizmi ve proletarya dikatörlüğünün ge­ ride kaldığı yerlerde (SSCB) şahıs (sosyalist) hümanizmi. Iki biçim de zorunlu iki tarihsel evreye denk düşer. “Sınıf” hümanizmi kendi gerçekleşmiş geleceğini “şahıs” hümaniz­ minde seyredebilir.

Tarihin bu dönüşümü, zihniyetlerdeki bazı dönüşümle­ri aydınlatmaktadır. Sosyal­demokratların (burjuva) şahıs hümanizmi adına reddettikleri ve onları komünistlerle şiddetli biçimde karşı karşıya getiren proletarya diktatörlüğü SSCB’de aşılmıştır. Dahası, Batı Avrupa’da bu sürecin barış­çıl ve kısa biçimler alabileceği de öngörülmektedir. Bundan böyle, iki şahıs “hümanizmi” arasında –sosyalist hümanizm ve liberal burjuva ya da Hıristiyan hümanizmi– bir tür bu­luşma ortaya çıkmaktadır. SSCB’nin “özgürleşmesi” ikin­ cilere güvence vermektedir. Sosyalist hümanizme gelince, yalnızca çelişkilerin eleştirisi olarak değil, aynı zamanda ve

özellikle, burjuva hümanizminin “en soylu” özlemlerinin gerçekleşmesi olarak da kabul edilebilir. Insanlık, geçmiş­ teki Hıristiyan ve burjuva hümanizm taslaklarında temsil edilmiş binlerce yıllık düşünün sosyalist hümanizmde ni­ hayet gerçekleştiğini görecektir: Insanda ve insanlar arasın­ da nihayet Insan’ın hükümranlığı başlamaktadır.

Marx’ın 1844 Elyazmaları’nın içindeki kehanetvari vaadi gerçekleşmiş olacaktır: “Komünizm… insanın insani özüne sahip çıkması demek olan bu komünizm, tamamlanmış doğal- cılıktır = hümanizm…”

"İlk hayaletlerden birinin Hegelin gölgesi olduğunu görmek…" Şurası artık kesin, ancak ekonomi (kapitalizm) temelinde varolabilen nasyonalizm ile sosyalizm arasındaki netameli ilişkinin doğasını anlayabilmenin sine qua non koşulu bu öneride gizli. Hatta etik-ekonomik bir -ideal değil- idea, "düzenleyici fikir" olarak komünizmin doğasını anlayabilmek de… Anaakım Marksistlerin aksine, Althusserin deyişiyle, "Genç Marx asla Hegelci değildi", bilakis, radikal bir Hegel eleştirisinden doğmuştu! Kantçı anlamda bir eleştiriden…

Marxın Hegelden kopuş sürecini, yani "öğe" değiştirebilmesini mümkün kılan çalışmayı tanımlamak için Althusserin kullandığı kavram bilindiği üzere "epistemolojik kopuş"tur. Marx İçin ise işte bu "epistemolojik kopuş" sürecini enine boyuna analiz ettiği opus magnumudur Althusserin. İyi okumalar!
Ahmet Öz

"Marx İçin": Bir çağrı, hatta bir slogan niteliğinde ki bu ad, bugün hâlâ otuz yıl önceki kadar yüksek sesle ve güçlü bir şekilde -belki de yeniden- çınlıyor. Ama bambaşka nedenlerle ve tamamen farklı bir bağlamda çınlıyor. Alt husserin kitabı bugün artık yeni okurlara seslenmektedir; dahası, bu kitabı yeniden okuyacak eski okurların kendileri ve metin algılayışları da elbette derinden değişmiştir.
Étienne Balibar
(Tanıtım Bülteninden)

* Burada “sınıf hümanizmi”ni; Lenin’in sosyalist Ekim devriminin ikti­ darı emekçilere, işçilere ve yoksul köylülere vermiş olduğunu ve onlar hesabına, önceden asla bilmedikleri yaşam, eylem ve gelişme koşullarını emekçiler için demokrasi, sömürücüler üzerinde diktatörlük– sağladı­ğını söylediği anlamda anlıyoruz. “Sınıf hümanizmi”ni, Marx’ın Genç­lik Eserleri’nde ele alındığı gibi, proletaryanın, “yabancılaşması” için­de insanın özünü temsil ettiği, devrimin de bu özün “gerçekleşmesi”ni sağlayacağı anlamında düşünmüyoruz: Proletaryanın bu “dini” anlamı (“evrensel sınıf”; çünkü o “kendi yitimine karşı isyan etmiş” “insanın yitimi”dir), Geschichte und Klassenbewusstsein’da genç Lukács tarafından yeniden ele alınmıştır.

Sayfa Sayısı: 336

Baskı Yılı: 2015

Dili: Türkçe
Yayınevi: İthaki Yayınları
:kedi:

Cevapla