Amadeo Preziosi

Yaşamı

Preziosiler köken olarak Korsikalı idi. Aile üyeleri korsanlık yapmıştı ve Malta Adası onlar için bir üs olarak seçilmişti. 1696 yılında İmroz Adası (Gökçeada) ve Çanakkale kuşatmalarında Venediklilerle birlikte bulunan Korsan Joseph Preziosi ve kardeşi Andrea kuşatma sonrasında, kendilerine büyük bir servet kazandıracak olan şeker ve kahve yüklü bir gemi ile Malta’ya dönerler. Sicilya’nın Napoli Krallığı’ndan ayrılmasından sonra Preziosi ailesine 1718 yılında Sardinya ve Savoy Dükü Kral Victor Amadeu II’den Kontluk ünvanı geçer.

Amadeo Preziosi 2 Aralık 1816’da Malta/ Valetta’da dünyaya geldiğinde babası Kont Gio François Preziosi, Malta’nın ileri gelen varlıklı kişilerinden biriydi. Amadeo, Preziosi ailesinin tek sanatçı üyesidir. Kendisi de hukuk eğitimi alır ancak bu alanda çalışmak istemez. Çocukluğundan beri resme meraklıdır. Malta’nın ünlü ressamlarından Giuseppe Hyzler’in atölyesinde ders almaya başlar. Ne var ki Preziosi ile Hyzler’in resim anlayışı birbirinden oldukça farklıdır. Preziosi’ye göre Sanatçı eserine kendinden bir şeyler katabilmelidir. Bu nedenle Hyzler’in atölyesinden ayrılır ve 1840’larda kardeşi Leandro ile birlikte Fransa’ya gider ve burada Paris Güzel Sanatlar Akademisi’ne (Ecole des Beaux Arts) devam ederek bu alandaki eğitimini tamamlar. Paris dönüşünde kesinlikle ressam olmaya kara vermiştir. Ancak baba Preziosi buna şiddetle karşı çıkarak oğlunun resme karşı herhangi bir yeteneği olmadığını savunur. Bunun üzerine Amadeo, dönemin Avrupalı ressamlarının Doğu’ya / İstanbul’a yönelmelerinin de etkisiyle Sultan II. Mahmut Dönemi’nde, 1824 yılında İtalya’ya oradan da İstanbul’a geçer. Anılarında da belirttiği gibi buraya sadece iki yıl için gelmiştir. Ancak diğer Oryantalist ressamlardan farklı olarak İstanbul’dan hemen hiç kopmadan yaşamını yitirdiği Eylül 1882’ye kadar bu muhteşem kent ile bütünleşmiştir.

Amadeo Preziosi, İstanbul’a geldiğinde Beyoğlu’nda Levantenlerin yaşadığı Hamalbaşı Sokakta 14 numaralı eve yerleşir. İngiliz İmparatorluğu hâkimiyetindeki Malta Adası’ndan olduğu için Levanten sosyete ile olduğu kadar İngiliz ailelerle de yakın dostluk kurar. Eserleri yerli ve yabancı sanatseverleri tarafından alınır, konakları, sarayları süsler. Muhtelif tabloları İngiliz Sarayı’nın resim koleksiyonuna dek ulaşır. 1850’de Kırım Harbi sırasında Batı basını Preziosi’den savaş gemilerini, İngiliz Ordusu’nu ve Boğaz’daki alışılmamış sahneleri resmetmesini talep eder. Bu süreçte Preziosi son derece yoğun bir üretim meydana getirir.

Resimlerinin büyük ilgi görmesi nedeniyle sanatçı, eserlerinin taşbaskılarından oluşan iki albüm yayınlatır. Bunlar: 1858 yılında “Stamboul Recollections of Eastern Life” ve 1861 yılında “Stamboul Souvenir d’Orient”. İkinci albüm (İstanbul Doğu Hatırası) 1863 yılında Londra’da Royal Academy’de kabul edilmiş ve sergilenmiştir. 1863–1868 yılları arasında Malta, Atina ve Paris’e olan gezileri sırasında yaptığı eserlerin pek çoğu bugün Bükreş Sanat Müzesi koleksiyonları arasında bulunmaktadır.

İstanbullu Rum bir kadınla evlenen Amadeo Preziosi, üçü kız biri erkek dört çocuk sahibi olur ve Hamalbaşı Sokaktaki evinde oturmaya devam eder. Dinlenmek ve avlanmak istediğinde ise Yeşilköy’e (Aya Stephanos) gider, burada satın aldığı ve “av köşkü” olarak adlandırdığı evinde zaman geçirirdi.

27 Eylül 1882’de, 65 yaşındayken katıldığı bir av partisinde elinden düşürdüğü tüfeğinin patlaması sonucu kendini yaralayan Amadeo Preziosi, ertesi gün yaşamını yitirir ve Yeşilköy’deki San Stefano Katolik Mezarlığı’na gömülür.

Ölümünden bir yıl sonra, 1883 yılında üçüncü albümü “Encylopedie Des Arts Decoratifs de L’Orient-Stamboul-Moeurs et Costumes”, Victor Champier’in önsözü ile yayınlanır.

Üslubu

Amadeo Preziosi, Osmanlı İmparatorluğu’nun en bunalımlı günlerine tanık olmuş ancak hiçbir siyasi olayı eserlerinde konu edinmemiştir. Sultan Abdulaziz’in Avrupa yolculuğu dönüşünde herkes vapurlara binerek Sultan’ı karşılamaya gitmiş, dönüşü kutlamak için üç gün üç gece şenlik yapılmıştır. Preziosi bu olayın sadece toplumsal yönüyle ilgilenmiştir.

Sokaklar arasında kalmış dükkânlar, kahvehaneler, hamamların resmini yapar, sokaktan geçen bir simitçi, bir ayı oynatıcısı, çeşmeden testiye su dolduran bir kadın gibi İstanbul’un günlük yaşamından sahneler ve farklı etnik gruplardan figürleri ele alarak şehrin kültürel çeşitliliğini yansıtmaya çalışırdı. İstanbul Boğazı’nın mavi suları, kayıklar, köşkler ve sarayları da konu edinmeyi severdi.

Paris’te ilk sergisini açtığı 1858 yılında “İstanbul Doğu Yaşamından Hatıralar” adlı ilk taşbaskı albümü yayınlanmıştı. Arnavut, Çingene, Yahudi, Arap, Derviş gibi çeşitli tiplerin resimlendiği albümdeki sakin, melankolik görünüşlü günlük hayattan alınan figürlerin işlenişi ve renkler romantik bir tutumu yansıtmaktadır.

1873 yılında eşini kaybetmesinin ardından bir süre hiç çalışmadı. Yeni arayışlar içine girdiği dönemde peyzaj çalışmalarına ağırlık vermiş “Çarşıda Türk Hanımları”, “Sarayburnu”, “Çamlıca’da Mesire” adlı tablolarını bu dönemde yapmıştır. Bu çalışmalar desenlerde geniş biçimler ve kalabalık toplulukları işlediği eserlerine örnek teşkil eder.

Preziosi’nin resimleri XIX. yy.da İstanbul’a gelen diğer Oryantalist ressamlardan farklı olarak İstanbul halkını, yaşantısını, gelenek ve göreneklerini ne kadar iyi gözlemlediğini ve yakından tanıdığını kanıtlamaktadır.

Sanatındaki olgunluğu İstanbul’da kazanmış olan Amadeo Preziosi, Türk toplumu içindeki sanat hareketlerine bir Osmanlı olarak katıldığı gibi, yurtdışındaki fuarlara da bir Türk ressam olarak katılmıştır.